Τους χειμερινούς μήνες κυρίως πολλοί γονείς προβληματίζονται με τις ιώσεις που ταλαιπωρούν τα παιδιά τους.
Καθημερινά πλήθος μικροοργανισμών (μικρόβια, ιοί κ.α.) επιτίθενται στο ανθρώπινο σώμα. Ο φυσιολογικός οργανισμός χάρη σε αμυντικούς μηχανισμούς που διαθέτει εξουδετερώνει τους περισσότερους απ’ αυτούς. Το αμυντικό ή ανοσοποιητικό σύστημα ενός παιδιού δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένο κατά τη γέννηση, αλλά διαρκώς εξελίσσεται καθώς συνεχώς έρχεται σε επαφή με λοιμογόνους παράγοντες όπως είναι τα μικρόβια και οι ιοί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να είναι ευπρόσβλητα σε μεγάλο φάσμα μικροοργανισμών όπως είναι οι ιοί. Μεγαλώνοντας, το σώμα αποκτά πρόσθετη ανοσία και γινόμαστε λιγότερο επιρρεπείς στις λοιμωξεις.
Καταρχήν τι είναι ίωση; Πρόκειται για τη νόσος που προκαλείται ως αποτέλεσμα της προσβολής του οργανισμού από τους ιούς εάν δεν καταστεί δυνατό να εξουδετερωθούν από το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου. Οι ιοί είναι μικροσκοπικοί μικροοργανισμοί διαφόρων σχημάτων που όμως δεν αποτελούν αυτόνομες μονάδες αλλά βρίσκονται σε πλήρη εξάρτηση από τους ζωντανούς οργανισμούς. Εισβάλλουν στα κύτταρα άλλων οργανισμών και πολλαπλασιάζονται με συνέπεια την εκδήλωση των «ιώσεων».
Οι πιο συχνές ιώσεις είναι αυτές του αναπνευστικού συστήματος και κυρίως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη και ακολουθούν οι γαστρεντερίτιδες. Οι πιο συχνοί ιοί που προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος είναι ο ιός του αναπνευστικού συγκυτίου, οι ρινοϊοί, οι κοροναϊοί, οι αδενοϊοί, ο ιός της γρίπης τύπου Α, Β ή C, οι ιοί της παραγρίπης κ.α.
Οι περισσότερες ιώσεις του αναπνευστικού μεταδίδονται από άτομο σε άτομο κυρίως με τα μολυσμένα από τους ιούς σταγονίδια που διασπείρονται στον αέρα με το βήχα ή το φτέρνισμα. Επιπλέον μεταδίδονται με το άγγιγμα του προσώπου (μάτια, μύτη, στόμα) μετά την μόλυνση των χεριών (π.χ. με χειραψία) ή με την επαφή με αντικείμενα (π.χ. χαρτομάντηλα) που φέρουν μολυσμένες εκκρίσεις. Οι ιοί που προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού μπορεί να επιβιώνουν σε μολυσμένα αντικείμενα και επιφάνειες έως και τρεις ημέρες.
Τα παιδιά αρχίζουν να αρρωσταίνουν περισσότερο μετά την ηλικία των 6 μηνών, που αρχίζουν και φέρουν πράγματα στο στόμα τους και χάνουν τη μεταβιβαζόμενη φυσική ανοσία από τη μητέρα τους. Η μετάδοση των ιώσεων είναι πιο εύκολη στα παιδιά λόγω του συγχρωτισμού τους στον παιδικό σταθμό, το νηπιαγωγείο ή το σχολείο και κυρίως σε όσα πηγαίνουν για πρώτη φορά. Η αλλαγή των συνθηκών διαβίωσης τους χειμερινούς μήνες είναι επίσης ένας από τους κυριότερους παράγοντες που ενοούν στην εμφάνιση και μετάδοση των ιώσεων, αφού λόγω του κρύου ευνοείται η στενή επαφή πολλών ανθρώπων σε κλειστούς χώρους , ο αερισμός στο σπίτι ή το σχολείο είναι συνήθως ανεπαρκής και το πλύσιμο των χεριών γίνεται σπανιότερα σε σύγκριση με τους καλοκαιρινούς μήνες. Επιπροσθέτως εάν το παιδί ζει με καπνιστές έχει αυξημένο κίνδυνο για κρυολογήματα. Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι τα δεύτερα παιδιά αρρωσταίνουν συχνότερα καθώς τα μεγαλύτερα αδέρφια «κουβαλάνε» στο σπίτι διάφορες ιώσεις.
Η αντίδραση κάθε οργανισμού σε μια ίωση εξαρτάται από την δύναμη και τη συγκέντρωση του συγκεκριμένου ιού καθώς και από την άμυνα του παιδιού την δεδομένη χρονική στιγμή. Κάποια στιγμή η λειτουργία του αμυντικού συστήματος μπορεί να είναι μειωμένη λόγω του κρύου ή λόγω επανειλημμένων ιώσεων ή γιατί δεν τρώει καλά το τελευταίο διάστημα κ.α., με αποτέλεσμα να ποικίλει από παιδί σε παιδί η ευπάθεια στις ιώσεις αλλά και η βαρύτητα των κλινικών εκδηλώσεων.
Η συνηθέστερη απορία των γονιών είναι το πόσο συχνά μπορεί να αρρωσταίνει ένα παιδί το χρόνο χωρίς να θεωρηθεί ότι έχει κάποιο πρόβλημα με την υγεία του. Για ένα παιδί ηλικίας 1-3 ετών είναι αποδεκτό να αρρωσταίνει 8-10 φορές το χρόνο και για ένα παιδί 4-8 ετών 6-8 φορές, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη επιπλέον παραμέτρους όπως το εάν οι λοιμώξεις υποχωρούν εύκολα, εάν είναι βαριές ή εάν είναι απαραίτητη η λήψη αντιβίωσης.
Οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος συνήθως εκδηλώνονται με συνάχι και βήχα. Ο βήχας συχνά είναι εντονότερος τη νύχτα. Μπορεί επίσης το παιδί να εκδηλώσει πυρετό, συνήθως ήπιο αλλά μπορεί να φτάσει και τους 39 ή 40ºC, πονόλαιμο, πονοκέφαλο, ανορεξία, αίσθημα κόπωσης ή βρογχόσπασμο. Κάποιες φορές τα παιδιά μπορεί να κάνουν εμετό μετά από επεισόδιο βήχα.
Τα συμπτώματα των ιώσεων αυτών διαρκούν λίγες ημέρες με επίταση αυτών κατά τη 2η ή 3η ημέρα της ίωσης. Τα περισσότερα υποχωρούν σε μία εβδομάδα ενώ ήπιος βήχας μπορεί να παραμείνει ακόμα και για 2-4 εβδομάδες. Η ακριβής όμως διάρκεια θα εξαρτηθεί από το για ποιον ιό πρόκειται, από την φυσική κατάσταση του ασθενή και από την τυχόν εμφάνιση επιπλοκών.
Για την αντιμετώπιση των ιώσεων δεν απαιτείται ειδική θεραπεία. Τα μέτρα που λαμβάνονται περιορίζονται στην ανάπαυση κατ’ οίκον και την ανακούφιση των συμπτωμάτων με χορήγηση αντιπυρετικού ή παυσίπονου, με ρινοπλύσεις με φυσιολογικό ορό ή θαλασσινό νερό και την αύξηση της υγρασίας του περιβάλλοντος για τη διευκόλυνση της αποβολής των εκκρίσεων. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν οι ειδικές συσκευές αναρρόφησης των εκκρίσεων. Θα πρέπει επίσης να προσφέρονται στο παιδί άφθονα υγρά και χυμοί και φαγητό τακτικά. Τα διάφορα φάρμακα για το βήχα και το συνάχι έχει βρεθεί ότι δεν βοηθούν σημαντικά. Τα αντιβιοτικά δεν θεραπεύουν τις ιώσεις. Δίνονται μόνο για τη θεραπεία τυχόν βακτηριακών επιπλοκών.
Πρέπει να απευθυνθείτε στον παιδίατρο όταν:
- πρόκειται για βρέφος κάτω των 3-6 μηνών
- αν το παιδί έχει δυσκολία στην αναπνοή, γρήγορη ή θορυβώδη αναπνοή
- αν πονάει στο αυτί του ή στα ιγμόρεια ή στο θώρακα
- αν έχει πυρετό με επίμονο πονοκέφαλο
- αν έχει επίμονο υψηλό πυρετό που δεν υποχωρεί εύκολα με τα αντιπυρετικά
- αν ο υψηλός πυρετός διαρκεί περισσότερες από 48 ώρες
- αν είναι ληθαργικό, δεν έχει διάθεση ή αντιθέτως είναι ευερέθιστο, ιδίως εάν τα συμπτώματα αυτά επιμένουν και με την πτώση του πυρετού
- αν δεν πίνει υγρά ή παρουσιάζει ελαττωμένη διούρηση
- αν εμφανίζει αιμορραγικό εξάνθημα που δεν εξαφανίζεται στην πίεση
- αν εμφανίσει πυρετικούς σπασμούς
Θα πρέπει να καταγραφεί ότι η κλινική εικόνα μπορεί να αλλάξει πολύ γρήγορα στα παιδιά οπότε συχνά η επανεξέταση σε λίγες ημέρες κρίνεται απαραίτητη ειδικά εάν τα συμπτώματά του επιδεινώνονται.
Για την πρόληψη των ιώσεων σημαντικά είναι:
- η αποφυγή του συνωστισμού σε κλειστούς χώρους
- το συχνό πλύσιμο των χεριών με χλιαρό νερό και σαπούνι ιδίως μετά την επιστροφή στο σπίτι, μετά την τουαλέτα και πριν το φαγητό
- ο αερισμός καθημερινά του σπιτιού για τουλάχιστον δέκα λεπτά
- η θερμοκρασία στο σπίτι και ειδικά στο παιδικό δωμάτιο θα πρέπει να είναι περίπου στους 20ο C. Η πολύ ζεστή και ξηρή ατμόσφαιρα προδιαθέτει για λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού
- ο περιορισμός της έκθεσής του στο παθητικό κάπνισμα στο χώρο του σπιτιού
- η αποφυγή επαφής με άλλα παιδιά ή ενήλικες που είναι αδιάθετοι
- η καλή διατροφή με πολλούς χυμούς, φρέσκα φρούτα, λαχανικά και τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C
- η καθοδήγηση των παιδιών ώστε να μην μοιράζονται το φαγητό και το ποτό τους (π.χ. χυμό) με άλλα παιδιά στο σχολείο
- η καθοδήγηση των παιδιών ώστε να μην ακουμπούν τα χέρια τους στα μάτια και τη μύτη τους
- το καθάρισμα των μολυσμένων επιφανειών (επιφάνειες που αγγίζουμε μετά από βήχα ή φτέρνισμα ή επιφάνειες στις οποίες ακουμπάμε το χρησιμοποιημένο χαρτομάντηλο) με αντιμικροβιακό απορρυπαντικό
- η παραμονή ενός άρρωστου παιδιού στο σπίτι μέχρι να αναρρώσει πλήρως. Με τον τρόπο αυτό προστατεύουμε και τους συμμαθητές του
- οι επαρκείς ώρες ύπνου. Ένα μωρό μπορεί να κοιμάται έως και 18 ώρες την ημέρα, τα νήπια περίπου 12-13 ώρες και τα μεγαλύτερα παιδιά περίπου 10 ώρες
- ο θηλασμός. Το μητρικό γάλα περιέχει αντισώματα που ενισχύουν την άμυνα του παιδιού.
Δεν στερούμε τη βόλτα στα παιδιά, ούτε τα ντύνουμε υπερβολικά με το φόβο ότι θα κρυολογήσουν αφού το κρύο δεν αποτελεί παρά μόνο ένα μικρό επιβαρυντικό παράγοντα για την εμφάνιση της ίωσης και όχι την αιτία.