Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων
ΠΩΣ ΝΑ ΘΕΤΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΑ ΟΡΙΑ
1) Μειώστε τους κανόνες
Έρευνες δείχνουν: ο μέσος γονιός δίνει 17 υποδείξεις στη μισή ώρα, ενώ σε οικογένειες με παιδιά τα οποία αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς ο γονιός δίνει 40 υποδείξεις τη μισή ώρα.
Παιδία που οι γονείς τους δίνουν πάρα πολλές διαταγές προβλήματα συμπεριφοράς.
Άρα: κρατάμε μόνο τους σημαντικούς κανόνες και εξαφανίζουμε τους: «Φόρα το μπλε πουκάμισο» ή «Φάε όλο το γλυκό σου». Σκέψου και κράτα μόνο τους σημαντικούς κανόνες.
Άσκηση: Γράψε σε ένα χαρτί τους πιο σημαντικούς κανόνες της οικογένειας και κρέμασέ το στο ψυγείο να το βλέπουν όλοι. Θα δεις πως υπάρχουν μόνο 5-10 απαράβατοι κανόνες. π.χ. στο αμάξι φοράμε πάντα ζώνη, δεν επιτρέπεται το ξύλο, τρώμε μόνο στην κουζίνα, πλένουμε τα δόντια πριν κοιμηθούμε, η τηλεόραση κλείνει ως τις 7.
2) Ένας κανόνας τη φορά
Για να αποφύγουμε την υπερφόρτωση του παιδιού, π.χ. «Είναι ώρα για ύπνο, θέλω να μαζέψεις τα παιχνίδια σου, πήγαινε να βάλεις πυτζάμες, βούρτσισε τα δόντια σου και πέσε για ύπνο». Τα πιο πολλά παιδιά συγκρατούν 1 ή 2 πράγματα τη φορά. Επίσης, όταν τα λέμε όλα μαζί δε μένει χρόνος να επαινέσουμε το παιδί για εκείνα που κατάφερε να ολοκληρώσει. Εξηγούμε ένα – ένα κανόνα, αργά και κατανοητά.
3) Θέτουμε κανόνες που μπορούν να πραγματοποιηθούν
Ένα 3χρονο δε μπορεί να κάνει το κρεβάτι του, ούτε να καθίσει ήσυχα όταν οι γονείς του έχουν μια σοβαρή συζήτηση. Ένα 4χρονο δε μπορεί να καθαρίσει το μπάνιο. Στα πιο ατίθασα παιδιά, προσαρμόζω τους κανόνες στα μέτρα τους και δεν έχω απαιτήσεις.
4) Οι κανόνες να είναι ξεκάθαροι
«Πρόσεχε!», «Να είσαι καλό παιδί», «Να είσαι σωστός», «Περίμενε», «Σταμάτα» —► μπερδεύουν το παιδί γιατί δεν ορίζουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά που απαιτούμε να ακολουθήσει.
«Αμάν πια Κώστα, ρίχνεις όλο το γάλα πάνω σου, πρόσεχε καλά καημένε μου!» ή «Άννα τα παιχνίδια είναι ακόμη πεταμένα στο πάτωμα. Ακόμα δεν τα μάζεψες;» -+ εδώ όχι μόνο λείπει η ευκρίνεια αλλά περιλαμβάνεται κι ένα επικριτικό σχόλιο.
Θέλουμε ευθείς και ξεκάθαρους κανόνες: «Κράτα το ποτήρι και με τα δυο χέρια», «Μάζεψε τα παιχνίδια από το πάτωμα και βάλε τα στη θέση τους». Αντί για το «Πρόσεχε!» μπορούμε να πούμε «Κράτα καλά το πιάτο και με τα δυο χέρια».
Προσοχή με το ‘ας κάνουμε κάτι μαζί’. «Έλα να ετοιμαστούμε για ύπνο» ή «Ας συμμαζέψουμε μαζί το δωμάτιό σου». Αυτά μπερδεύουν το παιδί γιατί δεν κατανοεί ότι είναι δική του αρμοδιότητα, αλλά κοινή ή του γονιού. Το σωστό: «Είναι η ώρα να ετοιμαστείς για ύπνο», «Είναι η ώρα να μαζέψεις τα παιχνίδια σου»
5) Οι κανόνες να ξεκινούν με το ρήμα
«Μάζεψε τα παιχνίδια», «Πήγαινε για ύπνο», «Περπάτα πιο αργά», «Μίλα πιο όμορφα». Έτσι αποκλείεται να το χάσει το παιδί, του μένει γιατί είναι πρώτο.
6) Κανόνες ‘αρχής’ αντί για κανόνες ‘τέλους’
Αντί για «Σταμάτα να φωνάζεις», «Μην το κάνεις αυτό», «Παράτα τα», «Μην τρέχεις», «Πάψε» πείτε: «Σε παρακαλώ μίλα πιο ήρεμα», «Περπάτα πιο αργά»
7) Δώστε κατευθύνσεις με ευγενικό τρόπο και με σεβασμό
Όταν ζητάτε κάτι με θυμό και νεύρα το λαμβάνουν ως αρνητική κριτική και τότε δεν θα το κάνουν για αντίδραση. «Βάσω γιατί δεν κάθεσαι ήσυχα για μια φορά στη ζωή σου;»
Αποφύγετε την κριτική όταν θέτετε όρια. Τους κάνει να αισθάνονται ανίκανοι, απροστάτευτοι και δεν θέλουν να προσπαθήσουν. Θετικά, ευγενικά και με σεβασμό θέτω όρια.
8) Δώστε ξεκάθαρες και κοφτές οδηγίες
Πολλοί γονείς δίνουν πολλαπλές εξηγήσεις όταν θέτουν κάποιο όριο, ίσως γιατί θεωρούν πως τότε θα συνεργαστεί το παιδί. Η αλήθεια είναι πως τότε θα προσπαθήσει να σας αποσπάσει την προσοχή με διάφορες ερωτήσεις του. Κανόνες ξεκάθαροι και στο θέμα. Κρατήστε οπτική επαφή με το παιδί όταν θέτετε κανόνες. Αγνοείστε αντιδράσεις και διαφωνίες τους σχετικά με το όριο που θέσατε γιατί αν δώσετε προσοχή ενισχύετε την μη-υπακοή τους. Μπορείτε να προσθέσετε:
«Ευχαριστώ, έκανες πολύ καλή δουλειά, πραγματικά το χρειαζόταν η μανούλα να μαζέψεις τα παιχνίδια γιατί περιμένω κόσμο το βράδυ»
9) Επαινούμε όταν ακολουθεί τα όρια. Όταν δεν το κάνει πρέπει να υποστεί τις συνέπειες.
Ο έπαινός ενθαρρύνει το παιδί να είναι πιο συνεργάσιμο και να σέβεται τους κανόνες σας. Θα πρέπει να υπάρχει ένα ’αν – τότε’ σχόλιο: π.χ. «Αν δε μαζέψεις τα παιχνίδια
από το πάτωμα, τότε δεν θα πάμε στην παιδική χαρά το απόγευμα». Αν δεν το κάνει πρέπει να το εφαρμόσετε, ακόμα κι αν δεν θέλετε. Προσοχή! Δεν τιμωρούμε, απλά στερούμε από τον παιδί κάτι που επιθυμεί πολύ. Ο στόχος μας είναι να νιώσει το κόστος της απώλειας κι όχι να το κάνουμε να θυμώσει.
ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΣ:
Το να θέτεις όρια και να τα εφαρμόζεις είναι πιο δύσκολο από όσο φαντάζεσαι. Δεν απαιτείται από σένα να είσαι αυταρχικός ή να πρέπει να έχεις 100% επιτυχία. Αυτό δεν γίνεται.
Θυμήσου: σε περιπτώσεις σημαντικές (ζώνη στο αυτοκίνητο, ξύλο μεταξύ αδελφών, τηλεόραση, κτλ) πρέπει να έχεις εσύ τον έλεγχο και να θέτεις τους κανόνες με τρόπο ήρεμο, θετικό, ευγενικό και απόλυτο! Σε άλλες περιπτώσεις πιο δευτερεύουσες, άσε λίγο τον έλεγχο από τα χέρια σου. Άσε το παιδί να αποφασίσει τι ρούχα θα φορέσει ή τι παραμύθι θα του διαβάσεις πριν κοιμηθεί.